Nadzwyczajni Szafarze Eucharystii

Nadzwyczajny szafarz Komunii świętej w historii Kościoła

Data dodania: 2014-12-07

   Od momentu ustanowienia Eucharystii do czasów obecnych przepisy dotyczące szafarza Komunii świętej ulegały wielu zmianom. Początkowo funkcję tę spełniali wyłącznie biskupi i prezbiterzy . Od wieku II do udzielania Komunii świętej włączeni zostali diakoni ; niewiele później subdiakoni, akolici, a także wierni świeccy, jednakże tylko przy udzielaniu Komunii świętej w domu lub też mogli udzielać jej sobie . Do VIII wieku nie wydaje się zarządzeń synodalnych zakazujących wiernym świeckim udzielania Komunii. Dopiero w IX wieku poszczególne synody partykularne zaczęły ograniczać prawa wiernych świeckich w tym względzie . Przyjmuje się, że od wieku IX szafarzem zwyczajnym Eucharystii staje się sam kapłan, z wykluczeniem innych duchownych.

   W późnym średniowieczu dochodzi do dalszego ograniczania uprawnienia do udzielania Komunii świętej. Szafarzem zwyczajnym Komunii jest nadal kapłan, ale mógł on godziwie udzielać Eucharystię tylko wtedy, gdy pełnił funkcję proboszcza (szczególnie w przypadku Komunii wielkanocnej). Diakoni jako szafarze nadzwyczajni nie mogli udzielać Komunii kapłanom ani nawet w obecności kapłanów, chyba że na ich zlecenie albo gdy zachodziła taka konieczność. Zakonnicy udzielający Komunii duchownym lub wiernym świeckim bez specjalnego zezwolenia proboszcza mocą samego faktu popadali w ekskomunikę zastrzeżoną Stolicy Apostolskiej. Natomiast wiernym świeckim od XIV i XV wieku nie pozwala się nawet dotykać Eucharystii ze względu na szacunek dla konsekrowanych Postaci oraz obawę przed zbezczeszczeniem.

   Po Soborze Trydenckim przepisy dotyczące szafarza Eucharystii nadal nie uległy zmianie, bo nie było takiej potrzeby. W tym też okresie historii Kościoła częstotliwość przyjmowania Komunii świętej zmniejszyła się ze względu na niektóre wpływowe błędy teologiczne (jansenizm, kwietyzm) i nie dość dokładne zrozumienie przez duszpasterzy nauki Kościoła o dyspozycjach wymaganych do przyjęcia Komunii świętej. Przystępującym do Stołu Pańskiego stawiano bowiem tak wielkie wymagania, że rzadko kto mógł je spełnić. Sytuacja ta uległa korzystnej zmianie dopiero za papieża Piusa X (1903-1914).

   W XX wieku dokonało się zdecydowanie najwięcej przeobrażeń i zmian odnoszących się do szafarza Komunii świętej. W Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1917 roku nadzwyczajnym szafarzem Komunii świętej był diakon, który mógł pełnić tę funkcję jedynie za zgodą miejscowego ordynariusza lub proboszcza, udzieloną z ważnej przyczyny, którą się domniemywało w wypadku konieczności. Ordynariusz miejsca lub proboszcz mógł udzielić wymaganego zezwolenia tylko wówczas, jeśli zachodziła uzasadniona ku temu racja. W praktyce norma ta była interpretowana dość szeroko i istniało wiele racji, dla których konieczne zezwolenie było udzielane. W nadzwyczajnych okolicznościach nie zawsze było możliwe stosowanie się do norm o szafarzu Eucharystii. W Europie podczas drugiej wojny światowej, mając na uwadze specyficzną sytuację panującą w obozach koncentracyjnych, kapłani niekiedy dawali Eucharystię wiernym świeckim, także kobietom, by zanosili ją więzionym duchownym i wiernym świeckim, a szczególnie skazanym na śmierć. Tak działo się też w naszym kraju.

   Norma starego Kodeksu z 1917 roku okazała się zatem zbyt rygorystyczna, i co ważniejsze, nie wychodziła naprzeciw potrzebom poszczególnych Kościołów partykularnych, zwłaszcza w krajach, w których pojawił się brak kapłanów i diakonów. Z drugiej strony Sobór Watykański II wskazywał wyraźnie na potrzebę udziału wiernych świeckich w potrójnej misji Chrystusa: kapłańskiej, królewskiej i prorockiej. Takie ujęcie roli świeckich we współczesnym Kościele nie mogło nie wpłynąć na zmianę przepisów odnoszących się do nadzwyczajnego szafarza Komunii świętej. Nauka soborowa na temat szafarza Eucharystii szła w dwóch kierunkach:

1. wzmocnienia funkcji diakona jako szafarza Eucharystii przez uznanie go za zwyczajnego szafarza tego sakramentu;
2. poszerzenia kręgu nadzwyczajnych szafarzy Komunii.

(źródło: http://www.szafarze.archidiecezja.katowice.pl/index.php/historia-poslugi?showall=&start=2, dostęp 7.12.2014)