Ostatnia część Powięksku Tory, znana jako „Dwarim” po hebrajsku, stanowi duchowe podsumowanie wędrówki Izraelitów. Jak czytamy: „Tymi słowami przemawiał Mojżesz do całego Izraela za Jordanem na pustyni” (Pwt 1,1). To właśnie tu wielki prorok przypomina naród o przymierzu z Panem, zanim przekroczą Jordan.

Grecka nazwa Deuteronomium – „powtórzone prawo” – wskazuje na kluczowy cel tekstu. Mojżesz, stojąc u progu ziemi obiecanej, odtwarza zasady nadane na Synaju. Trzy przemowy, kodeks deuteronomiczny oraz hymn tworzą swoisty testament przywódcy.

Struktura księgi łączy historię z teologią. Retrospekcje wydarzeń na pustyni przeplatają się z przypomnieniem Dekalogu i szczegółowych przepisów. Centralnym motywem pozostaje relacja Boga z ludem: „Miłujesz Pana, Boga twego, słuchasz Jego głosu” (Pwt 30,20).

Zakończenie tekstu ma symboliczną wymowę. Śmierć Mojżesza na górze Nebo, gdzie „Pan pokazał mu całą ziemię” (Pwt 34,1), zamyka epokę wędrówki. To moment przejścia – od prawa danego na pustyni do nowego życia w ziemi mlekiem i miodem płynącej.

Wprowadzenie do treści i historycznego tła

Historyczne korzenie tekstu sięgają przełomowego momentu u kresu wędrówki przez pustynię. Mojżesz zwraca się do „całego Izraela” (Pwt 1,1) w 40. roku podróży, podkreślając pilność przygotowań do wejścia do ziemi obiecanej. Jego pierwsza mowa odtwarza kluczowe wydarzenia – od rozkazu opuszczenia Synaju po bunt ludu w Kadesz-Barnea.

Badacze jak Wilhelm de Wette zauważyli związek między przepisami z rozdziałów 12-26 a reformą króla Jozjasza (622 r. p.n.e.). Centralizacja kultu w Jerozolimie i nacisk na przymierze stały się kamieniem węgielnym teologii deuteronomicznej. Jak czytamy: „Słuchaj Izraelu: Pan jest naszym Bogiem – Pan jedyny!” (Pwt 6,4).

Struktura tekstu nawiązuje do starożytnych traktatów wasalskich – Bóg jako suzeren przypomina swoje dobrodziejstwa i stawia warunki. Wydarzenie z wysłaniem zwiadowców ukazuje dramatyczny konflikt między obietnicą Pana a ludzkimi wątpliwościami: „Gdzież nas prowadzisz? Bracia nasi odebrali nam odwagę” (Pwt 1,28).

Teologiczne przesłanie księgi kształtowały wpływy proroków z północy. Akcent na wierność prawu stanowił duchowy fundament dla nowego etapu – życia w ziemi mlekiem i miodem płynącej.

Interpretacja teologiczna i przekazy biblijne

Sercem teologii deuteronomicznej jest przymierze, którego warunkowość kształtuje relację Boga z ludem. „Słuchaj, Izraelu: Pan, Bóg nasz, Pan jeden jest” (Pwt 6,4) – to wyznanie stało się kamieniem węgielnym żydowskiej wiary. Tekst podkreśla, że jedyność Jahwe wymaga całkowitego oddania: „Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną” (Pwt 5,7).

Dekalog w Pwt pełni rolę duchowego kompasu. Bóg przypomina: „Ja jestem Pan, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej” (Pwt 5,6), łącząc przykazania z historią wyzwolenia. Obietnice błogosławieństw są warunkowe – „Jeśli pilnie słuchać będziecie przykazań” (Pwt 11,13), lud otrzyma ziemię mlekiem i miodem płynącą.

Mojżesz jako pośrednik podkreśla wyjątkową relację: „Pan rozmawiał z wami twarzą w twarz” (Pwt 5,4). Lud, przytłoczony Bożą obecnością, prosi jednak o pośrednictwo. To ukazuje napięcie między świętością Boga a ludzką słabością.

Miłość do Stwórcy staje się kluczowym przykazaniem: „Będziesz miłował całym sercem i całą mocą” (Pwt 6,5). Wybór Izraela jako narodu wynika z bezinteresownej łaski: „Nie dlatego, że jesteście liczni, upodobał was sobie Pan” (Pwt 7,7). Teologia ta łączy wierność prawu z trwaniem w obiecanej ziemi.

Znaczenie „Księga Powtórzonego Prawa” w tradycji i wierzeniach

W tradycji judaizmu i chrześcijaństwa tekst ten odgrywa rolę duchowego fundamentu. „Wybierajcie życie, abyście żyli wy i wasi potomkowie” (Pwt 30,19) – te słowa stały się mottem wierności przymierzu. Codzienne odmawianie Szema Izrael z rozdziału 6 to żywy dowód trwałości tego prawa.

W liturgii żydowskiej fragmenty z Pwt czytane są podczas świąt Sukot i Szawuot. Przypominają zależność między posłuszeństwem przykazań a błogosławieństwem ziemi. Jak podkreśla tekst: „Zachowujcie słowa tego przymierza i wypełniajcie je” (Pwt 29,8).

W Nowym Testamencie Jezus cytuje księgę podczas kuszenia na pustyni (Mt 4). Świadczy to o centralnej roli jej przesłania. Nawiązania do wierności Bogu pojawiają się też w listach Pawła, budując most między Starym a Nowym Przymierzem.

Ostatnie rozdziały stanowią symboliczne przejście – od ludu wędrującego po pustkowiach do narodu zakorzenionego w ziemi obietnicy. To dziedzictwo wciąż kształtuje tożsamość religijną milionów wiernych.