Kanon biblijny - podział Biblii

Kanon biblijny oznacza zbiór ksiąg, które zostały uznane przez wspólnotę wierzących za natchnione i stanowiące Pismo Święte. W przypadku tradycji katolickiej mówimy o 73 księgach, które dzielą się na Stary i Nowy Testament. Taki podział ma nie tylko znaczenie porządkowe, ale także teologiczne – Stary Testament opisuje historię narodu wybranego, jego przymierze z Bogiem i przygotowanie na przyjście Mesjasza, a Nowy Testament ukazuje wypełnienie tych obietnic w osobie Jezusa Chrystusa i w nauce apostołów.

Podział Biblii na dwie główne części ułatwia zrozumienie ciągłości objawienia. Obie sekcje wzajemnie się uzupełniają – Stary Testament wskazuje na zapowiedzi, symbole i proroctwa, które Nowy Testament odsłania i rozwija. Dzięki temu wierzący widzą jedność całej historii zbawienia, a sama Biblia jawi się jako spójna całość, mimo że powstawała przez wiele stuleci i w różnych kontekstach kulturowych.

Co to znaczy kanon biblijny?

Termin „kanon biblijny” wywodzi się od greckiego słowa kanon, które oznacza miarę, normę albo regułę. W odniesieniu do Pisma Świętego oznacza to zbiór ksiąg, które zostały uznane za autentyczne i natchnione przez Boga, a tym samym obowiązujące w nauce i wierze Kościoła. To rozróżnienie było konieczne, ponieważ w pierwszych wiekach chrześcijaństwa krążyło wiele tekstów religijnych, z których nie wszystkie posiadały taki sam autorytet.

Kanon biblijny nie został ustalony w jednej chwili, ale był wynikiem wielowiekowego rozeznawania, tradycji i decyzji Kościoła. W katolickim rozumieniu proces ten zakończył się w IV wieku, kiedy oficjalnie zatwierdzono zbiór ksiąg uznawanych za Pismo Święte. Od tego czasu termin „kanon biblijny” oznacza właśnie te księgi, które wspólnota wierzących przyjęła jako normatywne i zobowiązujące w wierze.

Ile kanonicznych ewangelii jest w Biblii?

W Biblii znajdują się cztery kanoniczne Ewangelie – według św. Mateusza, św. Marka, św. Łukasza i św. Jana. Ich wyjątkowy status polega na tym, że stanowią bezpośrednie świadectwo o życiu, nauczaniu, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. To one są podstawowym źródłem poznania Jego osoby i misji, dlatego od początku zajmowały szczególne miejsce w nauczaniu Kościoła.

Warto pamiętać, że w pierwszych wiekach chrześcijaństwa powstało także wiele innych pism nazywanych ewangeliami, jednak Kościół nie włączył ich do kanonu. Zostały uznane za apokryfy, ponieważ nie spełniały kryteriów wiarygodności ani zgodności z nauką apostolską. Cztery Ewangelie kanoniczne stanowią więc fundament Nowego Testamentu i są traktowane jako jedyne autorytatywne świadectwa o życiu Jezusa. Cała katolicka Biblia obejmuje w sumie 73 księgi – 46 wchodzących w skład Starego Testamentu oraz 27 Nowego Testamentu, tworząc razem pełny kanon Pisma Świętego.

Obowiązujący kanon biblijny dla katolik

📖 Stary Testament (46 ksiąg)

Pięcioksiąg (Tora):

Księgi historyczne:
6. Księga Jozuego
7. Księga Sędziów
8. Księga Rut
9. 1 Księga Samuela
10. 2 Księga Samuela
11. 1 Księga Królewska
12. 2 Księga Królewska
13. 1 Księga Kronik
14. 2 Księga Kronik
15. Księga Ezdrasza
16. Księga Nehemiasza
17. Księga Tobiasza (deuterokanoniczna)
18. Księga Judyty (deuterokanoniczna)
19. Księga Estery
20. 1 Księga Machabejska (deuterokanoniczna)
21. 2 Księga Machabejska (deuterokanoniczna)

Księgi mądrościowe i poetyckie:
22. Księga Hioba
23. Księga Psalmów
24. Księga Przysłów
25. Księga Koheleta (Eklezjastesa)
26. Pieśń nad Pieśniami
27. Księga Mądrości (deuterokanoniczna)
28. Księga Syracydesa (Eklezjastyka) (deuterokanoniczna)

Księgi prorockie:
29. Księga Izajasza
30. Księga Jeremiasza
31. Lamentacje Jeremiasza
32. Księga Barucha (deuterokanoniczna)
33. Księga Ezechiela
34. Księga Daniela (z dodatkami deuterokanonicznymi: Pieśń Azariasza, Hymn trzech młodzieńców, Zuzanna, Bel i Smok)
35. Księga Ozeasza
36. Księga Joela
37. Księga Amosa
38. Księga Abdiasza
39. Księga Jonasza
40. Księga Micheasza
41. Księga Nahuma
42. Księga Habakuka
43. Księga Sofoniasza
44. Księga Aggeusza
45. Księga Zachariasza
46. Księga Malachiasza

📖 Nowy Testament (27 ksiąg)

Ewangelie:

Dzieje Apostolskie:
5. Dzieje Apostolskie

Listy św. Pawła:
6. List do Rzymian
7. 1 List do Koryntian
8. 2 List do Koryntian
9. List do Galatów
10. List do Efezjan
11. List do Filipian
12. List do Kolosan
13. 1 List do Tesaloniczan
14. 2 List do Tesaloniczan
15. 1 List do Tymoteusza
16. 2 List do Tymoteusza
17. List do Tytusa
18. List do Filemona
19. List do Hebrajczyków

Listy katolickie:
20. List św. Jakuba
21. 1 List św. Piotra
22. 2 List św. Piotra
23. 1 List św. Jana
24. 2 List św. Jana
25. 3 List św. Jana
26. List św. Judy

Apokalipsa:
27. Apokalipsa św. Jana

Co to jest kanon Pisma Świętego?

Kanon Pisma Świętego to nic innego jak pełny, oficjalnie przyjęty zbiór ksiąg, które tworzą Biblię w danej tradycji wyznaniowej. W przypadku Kościoła katolickiego obejmuje on zarówno księgi Starego, jak i Nowego Testamentu, w tym również księgi deuterokanoniczne. Dzięki temu wierni wiedzą, które teksty mają charakter natchniony i mogą być traktowane jako objawienie Boże.

Pojęcie kanonu Pisma Świętego ma ogromne znaczenie, bo od niego zależy to, jakie księgi są czytane w liturgii, jakie stanowią podstawę doktryny oraz jakie uznaje się za normę w życiu duchowym. Kanon nie jest więc tylko techniczną listą, ale przede wszystkim wyrazem tego, co wspólnota wierzących uznała za prawdziwe i wiążące. To właśnie on stanowi fundament chrześcijańskiej tożsamości i niezmiennie kształtuje życie Kościoła.

Jakie są kanony biblijne poza katolickimi?

Poza kanonem katolickim istnieją przede wszystkim kanony żydowski, protestancki i prawosławny, a ich różnice mają podłoże zarówno historyczne, jak i teologiczne. Kanon żydowski, zwany Tanachem, obejmuje 24 księgi odpowiadające 39 księgom protestanckiego Starego Testamentu, lecz inaczej podzielone i ułożone. Reformacja XVI wieku sprawiła, że protestanci przyjęli właśnie kanon żydowski, odrzucając księgi deuterokanoniczne obecne w tradycji katolickiej. Katolicki Sobór Trydencki (1546) potwierdził pełny kanon 73 ksiąg, uznając zarówno księgi hebrajskie, jak i deuterokanoniczne, które były używane w starożytnym Kościele i w greckiej Septuagincie.

W Kościołach prawosławnych sytuacja jest bardziej złożona, ponieważ nie istnieje jeden jednolity kanon. Greckie i słowiańskie tradycje przyjęły z Septuaginty jeszcze szerszy zbiór, który w zależności od lokalnej wspólnoty może obejmować dodatkowe księgi, takie jak 3 Księga Machabejska, 1 Księga Ezdrasza czy Psalm 151. Kościoły orientalne, np. koptyjski czy etiopski, mają własne kanony, jeszcze obszerniejsze – w Biblii etiopskiej znajdziemy m.in. Księgę Henocha czy Księgę Jubileuszów. Różnice te pokazują, że proces kształtowania kanonu trwał przez wieki, był związany z lokalnymi tradycjami i językami, a jego ostateczny kształt odzwierciedlał decyzje wspólnot wierzących oraz autorytet Kościołów.